تعریف علمی آلودگی نوری عبارت است از نور مصنوعی که در زمان نامناسب از استاندارد خود خارج شده و با کیفیت نامطلوب، محیط زیست و آسمان شب را آزار داده و آلوده می سازند.
در این تعریف از سه واژه زمان، مکان و کیفیت از اهمیت خاصی برخوردار است که بیشتر درباره آن صحبت میکنیم.
زمان نامناسب:
ممکن است در ساعاتی در روز از نور مصنوعی استفاده شود که نیازی به آن نیست. این حالت میتواند در زمانی رخ دهد که نور خورشید به حد کافی فضای داخل را روشن میکند. اما از روی عادتی اشتباه، روشنایی داخل با نورهای مصنوعی افزایش می یابند. نمونهی دیگر در راهروها و پارکینگهایی هستند که ممکن است ساعتها در آنجا ترددی وجود نداشته اما چندین چراغ به طور دائم روشن باشد.
توجه داشته باشید که صحبت از روشنایی در زمانی شکل میگیرد که منابع طبیعی روشنایی مانند خورشید، یا وجود ندارند و یا فضای مورد نظرمان را به حد کافی روشن نمیسازند، بنابراین اگر نور روز تأمین کننده روشنایی مطلوب است اما از نور لامپ ها در کنار آن استفاده میشود، با مصداق واضحی نامناسب روبرو هستیم.
مکان نامناسب:
در دنیای امروز که انرژی از ارزش خاصی برخوردار است، محاسبات دقیقی برای مصرف بهینه از انواع انرژی از جمله نیروی برق انجام میگیرد. در خصوص استفاده از منابع روشنایی مصنوعی در منازل، مکانهای عمومی، کارگاهها، بیمارستانها، رستورانها و … نیز استانداردهایی تعریف شده که سلامتی انسان به ویژه بینایی، مورد توجه پژوهشگران بوده است.
با توجه به نوع و کاربرد هر مکان، استانداردهایی برای آن تعریف شده که در نظر نگرفتن این استانداردها و استفاده سلیقهای تولید آلودگی نوری میکند. در واقع با چنین نگرشی که چه مقدار نور برای چه فعالیتی و در کجا مناسب است، هم میتوان انرژی را درست و بهینه مصرف کرد و هم به سلامت خود آسیب نرساند.
استاندارد ها:
- اتاق خواب: 100 لوکس
- کلاس درس: 500 لوکس
- اتاق نقشه کشی: 1000 لوکس
پس با استفاده کم یا بیش از میزان نور لازم، در هر مکان تولید آلودگی نوری کردهایم.
کیفیت نامطلوب:
در مهندسی روشنایی کیفیت نور از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. همانگونه که مکان و زمان در استفاده از نور تعیین کننده است. کیفیت نور نیز از نظر پزشکی و سلامت انسان مورد توجه میباشد.
امروزه، توجه به طراحی نورپردازی در کنار مهندسی روشنایی از اهمیت خاصی برخوردار است. با مرور زمان لزوم توجه به این مقوله در زندگی شهری، در کنار دیگر اِلمانهای معماری و حتی مبلمان شهری، ضروری و با اهمیت جلوه مینماید.
هر چه علم طراحی نورپردازی، تقریبا سلیقهای بوده و تا حدودی توانسته فرمولها و محاسبات مهندسی را نادیده بگیرد. اما تلاش متخصصان برای تعریف زیبایی در این عرصه و توجه به علوم روانشناسی و رفتارشناسی اجتماعی که حاصل آن برقراری آرامش در محیط های گوناگون است، اهمیت آن را در این روزگار اثبات میکند.